-
1 обрывок
м1) өзек, кисәк2) перен. аерым өзек, аерым кисәк -
2 клочок
-
3 бумажка
ж1) уменьш. от бумага I 1) кәгазь кисәге2) уменьш. от бумага I 2) язу документ3) уст. ( денежный знак) кәгазь акча -
4 закладка
-
5 конфетти
с; нескл.конфетти (балларда, маскарадларда кешеләр өстенә сибәр өчен ваклап, түгәрәкләп киселгән төрле төстәге кәгазь кисәкләре) -
6 пистон
ма) патронда, снарядта һ.б.ш. эченә шартлагыч матдә салынган кечкенә капсюльв) муз. тынлы музыка коралының клапаны -
7 полоска
-
8 аркылы
I 1. прил.1) попере́чныйаркылы өрлек — попере́чная ба́лка
аркылы урам — попере́чная у́лица
аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии
аркылы кисем — попере́чное сече́ние
аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами
2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чинебуйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике
3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник
аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике
2. нареч.чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра
1) обычно аркылыга поперёкбаланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк
тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк
пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк
2) наперере́з ( чему)агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию
3) вширь; в ширину́аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́
елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь
аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь
•- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу••аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү
аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. ( о толстом человеке)
аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)
аркылы сызык — разг.; эвф. крест
аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)
аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)
аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)
аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)
- аркылы төшүаркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау II послелог1) через (что-л., кого-л.)урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу
ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь
кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)
2) сквозь (что-л., кого-л.)карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу
томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно
халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́
канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы
телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну
5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния
-
9 кара
I 1. прил.1) чёрный (о цвете, окраске)кара чәч — чёрные во́лосы
кара буяу — чёрная кра́ска
2) тёмный, чёрный ( более тёмный по сравнению с обычным цветом)кара күзләр — чёрные глаза́
күк йөзен кара болытлар каплаган — чёрные ту́чи закры́ли не́бо
3) поэт. тёмный, дрему́чий4) темноко́жий, сму́глыйбер кара гына кыз — одна́ сму́гленькая де́вушка
кара тәнле кеше — темноко́жий челове́к
5) вороно́й ( о масти лошади)кара айгыр — вороно́й конь (жеребе́ц)
6) разг.а) гря́зный, нечи́стый, чума́зый ( ребёнок)кара куллар — гря́зные ру́ки
кара бармаклар — нечи́стые па́льцы
б) гря́зный, нечи́стый; нести́раныйкара керләр — гря́зное бельё
кара күлмәк — нести́раная руба́шка
7) уст. чёрный, курно́йкара мунча — чёрная ба́ня
кара өй — курна́я изба́, ку́хня ( в пятистенных домах или домах с пристройкой)
8) чёрный, неквалифици́рованный, физи́чески тяжёлый и́ли гря́зный (о работе, труде и т. п.)кара эш — чёрная рабо́та
9) перен.; уст. тёмный, просто́й; необразо́ванный; из простонаро́дьякара халык — просто́й (тёмный, необразо́ванный) наро́д
10) разг.; миф. чёрный, дурно́й, злой, нечи́стыйкара көчләр — чёрные си́лы, нечи́стая си́ла
11) перен. чёрный, тёмный, тра́урныйкара кием — тра́урная оде́жда
һәрвакыт кара киемдә йөрү — ходи́ть всегда́ в тёмной оде́жде
12) перен.; поэт. чёрный, го́рестный, безра́достный, безотра́дный, тяжёлый, мра́чный; тру́дныйкара уйлар — мра́чные ду́мы
кара хәбәр килде — чёрная весть пришла́
кара язмыш — тру́дная (тяжёлая) судьба́
кара көннәр артта калды инде — го́рестные дни оста́лись уже́ позади́
13) перен. чёрный, зло́стный, кова́рный, престу́пныйкара ниятләр (исәпләр) — зло́стные мы́сли
кара күңел — кова́рная душа́
кара эшләр — престу́пные дела́
14) перен. чёрный, о́чень си́льныйкара кайгы — о́чень си́льное го́ре
кара явым — о́чень си́льные оса́дки; чёрное нена́стье
15) в сложн. сл. переводится компонентом черно-кара мыеклы — черноу́сый
кара кашлы — чернобро́вый
кара күзле — черноо́кий, черногла́зый
кара яллы — черногри́вый
•- кара балан
- кара балык
- кара бөрлегән
- кара бөтнек
- кара бүрек
- кара груһ
- кара елан
- кара җиләк
- кара җимеш
- кара зирек
- кара икмәк
- кара кан
- кара карга
- кара карлыган
- кара көрән
- кара кучкыл
- кара кучкыллы
- кара кызыл
- кара кымыз
- кара май
- кара өрәңге
- кара пар
- кара солы
- кара су
- кара сырга
- кара сыргак
- кара тал
- кара тояк
- кара тут
- кара тутлы
- кара түш
- кара үрдәк••кара акыл — непросвещённое разуме́ние
кара алтын — чёрное зо́лото, нефть
кара болыт каплау — пришли́ чёрные дни, пришло́ го́ре
кара болыт кебек (булып) — чёрной ту́чей, ту́ча ту́чей, тьма-тьму́щая
кара гайбәт — чёрная спле́тня
кара диндар — фана́тик
кара җәяү (җәяүгә) калу — пойти́ по́ миру
кара исәп (хисап) — приблизи́тельный подсчёт ( в уме)
кара исемлек — чёрный спи́сок
кара козгын — чёрный во́рон ( специальная закрытая машина для перевозки заключённых)
кара көз — осе́нние (после́дние, холо́дные) нена́стные дни
кара көнгә калдыру (саклау) — оста́вить (бере́чь) на чёрный день
кара көнгә калу — мы́кать век (жизнь), хлебну́ть (хвата́ть) го́ря
кара көнгә җыю — копи́ть (что-л.) на чёрный день
кара күзлектән үткәрү (карау) — ви́деть во всём то́лько плохо́е, то́лько недоста́тки
кара күмергә калу (кара кисәүгә әйләнү) — сгоре́ть дотла́
кара мәче узу — чёрная ко́шка пробежа́ла (проскочи́ла)
кара реакция — ист. чёрная реа́кция
кара сакал — нужда́, несча́стье
карасына баткан (кабынган) — мра́чный от зло́сти, за́висти; ту́ча ту́чей, черне́е ту́чи
кара такта — чёрная доска́ ( для вывешивания фамилий отстающих и нарушителей порядка)
кара чаган — па́клен
кара шар салу — забаллоти́ровать, прокати́ть на вороны́х ( не избрать)
кара эчле — см. кара йөрәк
кара эшче — чернорабо́чий, просто́й рабо́тник, рядово́й тру́женик
кара явым — осе́нние дожди́ (холодные, продолжительные)
кара ягу — очерни́ть, оклевета́ть (кого-л.)
- кара йөз- кара йөрәк
- кара көю
- кара тир түгү
- кара яну 2. сущ.1) каралар чёрные (фигуры шахмат, шашек)каралар белән уйнау — игра́ть чёрными
2) перен. не́что чёрное, чернота́; силуэ́т, очерта́ния; теньII сущ.еракта бер кара күренә — вдали́ видне́ется что́-то чёрное
черни́ла || черни́льныйкара белән язылган кәгазь — бума́га, напи́санная черни́лами
кара порошогы — черни́льный порошо́к
кара кара — чёрные черни́ла
кара табы — черни́льное пятно́
-
10 кубарылу
1) страд. от кубаруа) быть ото́дранным, со́дранным; откле́енным, отле́пленным; облупля́ться, облупи́ться, облу́пливатьсякубарылган кәгазь — откле́енная (раскле́енная) бума́га
б) быть разворо́ченным, вы́рванным ( из земли)снаряд белән кубарылган таш һәм җир кисәкләре — разворо́ченные снаря́дом ка́мни и куски́ земли́
2) неперех.; см. кубу 6)3) рел. воскреса́ть/воскре́снуть ( для Страшного суда)мәхшәрдә кубарылу — воскреса́ть во вре́мя светопреставле́ния
-
11 өлге
сущ.1) образе́ц, шабло́н, моде́ль (чего-л.)2) вы́кройкакием өлгеләре — вы́кройки оде́жды
кәгазь өлге — бума́жная вы́кройка
җиң өлгесе — вы́кройка рукава́
читек бизәге өлгесе — вы́кройка-шабло́н узо́ров и́чигов (сапо́жек)
өлге белән кисү — раскрои́ть по вы́кройке
3) см. үрнәк 2)4) часть (чего-л.); звено́см. тж. бүлемтәрәзә өлгесе — звено́ окна́
5) этногр. вы́шитые салфе́тки ма́ленького форма́та (постилаемые на пианино, на спинки дивана и т. п.)
См. также в других словарях:
кәгазь — 1. Чүпрәк чапрактан, агачтан яки башкадан ясалып, язу, китап басу, әйбер төрү һ. б. өчен кулл. тор. юка табаклардан торган материал 2. сөйл. Рәсми характердагы язма документ. Нин. б. таныклык, мандат. Жалоба язуы 3. Язылган яки тексты булган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
карточка — 1. Кечерәк кенә дүрт почмаклы кәгазь яки катыргы кисәге, картотека кәгазе 2. Дүрткел кәгазьгә төшерелгән фотография (фотокарточка) 3. Кешенең исем фамилиясе һ. б. ш. язылган яки аның билгеле бер продукт, әйбер алырга хакы белдерелгән талоннардан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
калейдоскоп — Эченә бер берсенә почмак ясап берничә озынча көзге һәм төрле төстәге пыяла ватыклары яки кәгазь кисәкләре урнаштырылган, бер башы тонык пыяла белән капланган катыргы торба (уенчык) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
конфетти — Бал маскарадларда күңел ачучыларның бер берсенең өстенә сибәр өчен ваклап, түгәрәкләп киселгән төрле төстәге кәгазь кисәкләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
теркәвеч — Нәр. б. (кәгазь кисәген һ. б.) терки, кадап куя торган юан башлы энә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоткыч — 1. Тотка 2. Берәр нәрсәне төшерми, ычкындырмый тотып торыр өчен кулл. тор. җайланма 3. иск. Китапның кирәкле битен ачар өчен калын, тар кәгазь кисәге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төрү — ф. 1. Берәр нәрсәне кат кат бөкләү, бөтерү 2. Тәмәкене тартыр өчен кәгазь кисәгенә салып, тыгыз итеп бөтереп, нечкә, кыска челем ясау 3. Берәр нәрсәне кәгазьгә, чүпрәккә һ. б. ш. урау. Шундый эш өчен ярарлык төрү кәгазе 4. Берәр кешене материал,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
урау — 1. Берәр нәрсәне (мәс. җепне, бауны һ. б.) икенче әйбер тирәли кат кат әйләндереп чорнау. с. Чорнау эшен башкара торган 2. Кемне яки нәрсәне әйбер белән бөтен яктан төрү 3. Тәмәкене тарту өчен кәгазь кисәгенә салып, көпшә форм. тыгыз һәм кыска… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бит — I. и. 1. Кеше башының алгы өлеше; йөз 2. Йөзнең яңак өлеше 3. Нәр. б. өсте, өске йөзе аяк бите 4. Тау, калкулыкның һ. б. ш. авыш, сөзәк яны, өслеге. БИТ АЛМАСЫ (БИТ ОЧЫ) – Яңакның күпереп, калкып торган өлеше. БИТ САБЫНЫ – Исле сабын. БИТ СӨЛГЕСЕ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәрт — Очколар санынча шартлы билгеләр, уен фигуралары һәм мастьлары төшерелгән кәгазь, катыргы кисәкләре, шулар белән уйнала торган уен (Кәртле) 3. Аерым белешмәләр теркәлә торган кәгазь, бланк курорт к. сы. II. КАРТА – 1 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ерту — 1. Кисәкләргә бүлү, аеру; бөтеннән бер кисәк аеру, өзү (кәгазь, тукыма һ. б. ш. тур.) 2. сөйл. Сөрү 3. Нин. б. үткен, очлы әйбер белән кырып, тырнап эз калдыру 4. күч. Төтен, хлор һ. б. ш. нәрсәләрнең борынга, күзгә көчле тәэсир итүе тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге